Artikel over Steve Biko.
[...]
Gisteren was het 25 jaar geleden dat Biko een gruwelijke, eenzame dood stierf. Hij overleed na mishandeling door het apartheidsregime, nadat hij naakt, half bewusteloos, met hersenletsel als gevolg van barbaarse ondervragingen, achterin een Landrover van de politie was gegooid.
Twaalfhonderd kilometer duurde de rit van Port Elisabeth naar het ziekenhuis in Pretoria, alsof ervoor moest worden gezorgd dat hij het niet zou overleven. Stephen Bantu Biko, voorman van de Black Consciousness-beweging - de Zwarte Zelfbewustzijnsbeweging - overleed op 12 september 1977, dertig jaar oud, drie weken na zijn arrestatie.
De jonge beweging werd door het bewind in Pretoria als een grote bedreiging gezien, naast het meer traditionele ANC. Biko en de zijnen vormden begin jaren zeventig een nieuwe generatie zwarte intellectuelen die het juk van de blanke onderdrukking radicaal wenste af te werpen. Zijn woede over de eeuwenlange vermeende superioriteit van wit boven zwart, van westerse cultuur boven Afrikaanse, balde Biko samen in meeslepende pleidooien voor zwarte trots en zelfstandigheid, die een jaar na zijn dood werden samengevat in de bundel I write what I like.

'Zwarte mens, je staat er alleen voor', schrijft hij in het meest indringende stuk van de bundel, getiteld De zoektocht naar waarachtige menselijkheid. Het is een oproep aan Afrikanen om de door blanke overheersing geknede minderwaardigheidsgevoelens af te schudden, om het lot weer in eigen hand te nemen. Biko droomde van een Afrika zonder slachtoffercomplex.

'Zwarte cultuur betekent bovenal onze vrijheid om te vernieuwen, zonder een toevlucht te zoeken in blanke waarden. We moeten in de zwarte mens het besef herstellen van het grote belang dat we vroeger gaven aan menselijke verhoudingen, het grote respect voor mensen en hun bezit, voor het leven; we moeten de overwinning van technologie op mensenwerk tegengaan, het materialisme terugdringen dat langzaam onze samenleving binnendringt.'
[...]
Biko's gedachtegoed verklaart veel van de aanhoudende Afrikaanse frustratie over eigen onvermogen, van de nauwelijks afgenomen neiging de schuld van alle ellende maar te blijven afschuiven op het koloniale tijdperk, op de blanke verminking van de zwarte ziel. Hij wilde dat Afrika innerlijk zo sterk zou worden dat het zwarte continent eens over die schaduw heen zou springen.

Een oude vriend van Biko, die tegelijk met hem in 1977 werd gearresteerd maar dit overleefde, zei donderdag op de Zuid-Afrikaanse radio dat Steve, had hij nog geleefd, zeker een van de hoogste leiders van Zuid-Afrika was geworden. Steve Biko zou vandaag 55 jaar zijn, bijna even oud als Zuid-Afrika's huidige president Thabo Mbeki.

President Steve Biko van Zuid-Afrika. Zou het een verschil hebben gemaakt? Zou Biko ook een rampzalig aidsbeleid hebben gevoerd, in de verborgen veronderstelling dat aids een samenzwering is van het Westen tegen Afrika? Zou hij ook voor miljarden aan nieuwe duikboten en ander wapentuig hebben gekocht, in plaats van een pragmatisch landbouwbeleid voor miljoenen kleine boeren in gang te zetten? Zou hij ook zo selectief hebben gezwegen tegenover een tiran als Zimbabwe's Mugabe?

Wie afgaat op de opvattingen van de Steve Biko-stichting, die in Zuid-Afrika de nalatenschap van het gedachtengoed van Black Consciousness beheert, krijgt de indruk dat Biko het anders zou hebben aangepakt. Beter vooral. Stichtingsdirecteur Xolela Mangcu is een van de schaarse onafhankelijke zwarte intellectuelen in Zuid-Afrika. Hij is niet bang om zowel de ANC-elite, Mugabe als verwende blanken de oren te wassen.
[...]